Παγκρεατίτιδα
Το πάγκρεας είναι ένα όργανο με κεντρική θέση μέσα στην κοιλιά. Βρίσκεται πίσω από το στομάχι και το έντερο και πολύ κοντά σε μεγάλα αγγεία του σώματος. Παράγει μια σειρά από ορμόνες αλλά και πολλά πεπτικά ένζυμα, τα οποία υπό φυσιολογικές συνθήκες ενεργοποιούνται μόνο αφού βρεθούν εντός του εντέρου σε επαφή με τροφές. Φλεγμονή του παγκρέατος οδηγεί σε ενεργοποίηση και διάχυση των ενζύμων εντός του ίδιου του οργάνου και στους γύρω ιστούς. Οδηγεί σε καταστροφή του λίπους και των γύρω οργάνων και ακόμα σοβαρότερη φλεγμονή σε κεντρικό σημείο του σώματος.
Η παγκρεατίτιδα μπορεί να εξελιχθεί σε πολύ σοβαρή, ακόμα και θανατηφόρα κατάσταση, αν δεν αντιμετωπιστεί σωστά. Οι πιο συχνές αιτίες της παγκρεατίτιδας είναι η χολολιθίαση και το αλκοόλ. Οι χολόλιθοι προκαλούν απόφραξη της εξόδου χολής και παγκρεατικών υγρών και ενεργοποίηση των παγκρεατικών ενζύμων εντός του οργάνου. Το αλκοόλ καταστρέφει τη μικροκυκλοφορία του παγκρέατος. Άλλες αιτίες είναι το τραύμα, η υπερλιπιδαιμία, η υπερασβεστιαιμία, φάρμακα και ιογενείς λοιμώξεις, καθώς και όγκοι του παγκρέατος.
Λιθιασική Παγκρεατίτιδα
Συμπτώματα
Ο τρόπος παρουσίασης εξαρτάται από την αιτιολογία και τη βαρύτητα της παγκρεατίτιδας, την αποτελεσματικότητα της θεραπείας και την εμφάνιση επιπλοκών. Το αρχικό σύμπτωμα είναι πάντα έντονος πόνος στην άνω κοιλία που μπορεί να επεκτείνεται προς τα αριστερά, δεξιά, ή προς την ράχη. Συνυπάρχει ναυτία και εμετός που χειροτερεύουν με το φαγητό. Μπορεί να συνυπάρχουν ίκτερος αν η αιτιολογία είναι λιθιασική, και πυρετός. Σοβαρή φλεγμονή οδηγεί σε ταχεία αφυδάτωση ή ακόμα και αιμορραγίες, που εκδηλώνονται με ταχυκαρδία και υπόταση. Μπορεί να εμφανιστούν αιματώματα στο πλάγιο κοιλιακό τοίχωμα και στη ράχη. Ταυτόχρονα μπορεί να συνυπάρχει παραλυτικός ειλεός λόγω φλεγμονής κοντά στις εντερικές έλικες.
Πολύ σοβαρές περιπτώσεις εκδηλώνουν αιμοδυναμική αστάθεια, σύνδρομο συστηματικής φλεγμονής και σύνδρομο αναπνευστικής δυσχέρειας. Βαριά αφυδάτωση μπορεί να οδηγήσει σε οξεία νεφρική ανεπάρκεια. Μπορεί να εμφανιστεί νέκρωση μέρους του παγκρέατος, και ανάπτυξη ψευδοκύστεων. Αυτές μπορεί να μολυνθούν, να προκαλέσουν πιεστικά φαινόμενα ή ακόμα και αιμορραγίες. Η καταστροφή παγκρεατικού ιστού μπορεί μακροχρόνια να οδηγήσει σε παγκρεατική ανεπάρκεια λόγω έλλειψης των ενζύμων της πέψης, που εκδηλώνεται με απώλεια βάρους και χρόνιο διαρροϊκό σύνδρομο. Η χρόνια παγκρεατίτιδα μπορεί να οδηγήσει σε διαβήτη λόγω καταστροφής της περιοχής που παράγει ινσουλίνη, ή ακόμα και σε καρκίνο.
Στις περισσότερες περιπτώσεις όμως τα γαστρικά υγρά διαχέονται σε ολόκληρη την κοιλιά, με αποτέλεσμα ανάπτυξη γενικευμένης χημικής περιτονίτιδας. Εκδηλώνεται με διάχυτο κοιλιακό πόνο, έντονη σύσπαση των κοιλιακών τοιχωμάτων, και έντονη ευαισθησία στο δεξιό πλάγιο της κοιλιάς, όπου και ρέουν κατά κύριο λόγο τα γαστρικά υγρά. Μετά από άλλες 12-24 ώρες ξεκινάει υπερανάπτυξη μικροβίων. Η περιτονίτιδα από χημική, λόγω ερεθισμού από τα όξινα υγρά, μετατρέπεται σε μικροβιακή, με ανάπτυξη πύου σε ολόκληρη την κοιλιά. Προεξάρχουν τα συμπτώματα της σήψης, με πυρετό, έντονη ταχυκαρδία και ταχύπνοια, πτώση της αρτηριακής πίεσης και του επιπέδου συνείδησης. Συνυπάρχουν διάταση και εντονότατη σύσπαση και ευαισθησία της κοιλιάς. Η μικροβιακή περιτονίτιδα λόγω διάτρησης είναι σοβαρότατη και δυνητικά θανατηφόρα κατάσταση αν δεν αντιμετωπιστεί σωστά.
Διάγνωση
Για να τεθεί η διάγνωση παγκρεατίτιδας, είναι απαραίτητο να υπάρχει συνδυασμός των τυπικών συμπτωμάτων και εργαστηριακών ευρημάτων. Άνοδος των τιμών αμυλάσης και λιπάσης ορού τουλάχιστον 3 φορές πάνω από το φυσιολογικό, και απεικόνιση του παγκρέατος με αξονική ή μαγνητική τομογραφία. Οι απεικονίσεις πιτρέπουν την εκτίμηση της βαρύτητας της φλεγμονής, τον αποκλεισμό νεκρώσεων και άλλων επιπλοκών, καθώς και την εκτίμηση για παρουσία χοληδοχολιθίασης σαν αιτία της παγκρεατίτιδας.
Θεραπεία
ΗΠολύ σπάνια είναι απαραίτητη η επείγουσα χειρουργική επέμβαση. Η αντιμετώπιση της παγκρεατίτιδας είναι κατά κύριο λόγο υποστηρικτική, με έντονη ενυδάτωση, αναλγησία, και πρώιμη έναρξη σίτισης από το στόμα, εν ανάγκη μέσω καθετήρων. Αν υπάρχει χοληδοχολιθίαση προχωράμε άμεσα σε ERCP. Αν υπάρχει χολολιθίαση γενικότερα προσπαθούμε να προχωράμε σε Λαπαροσκοπική Χολοκυστεκτομή, αμέσως πριν λάβει ο ασθενής εξιτήριο, εφόσον η κατάσταση το επιτρέπει. Σοβαρότερες περιπτώσεις χρειάζονται νοσηλεία σε ΜΕΘ για κοντινότερη παρακολούθηση και πιο επιθετική αντιμετώπιση. Μεγάλες συμπτωματικές ψευδοκύστεις μπορεί να χρειαστούν αντιμετώπιση με ακτινολογική παροχέτευση. Η επείγουσα χειρουργική παρέμβαση είναι αναγκαία, σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις εκτεταμένων νεκρώσεων, αιμορραγιών και ανάπτυξης συνδρόμου κοιλιακού διαμερίσματος λόγω μεγάλης αύξησης της ενδοκοιλιακής πίεσης ως αποτέλεσμα έντονης φλεγμονής.
Αν η συντηρητική αντιμετώπιση αποτύχει μετά από 4-5 ημέρες, ή αν υπάρχει ανησυχία για ανάπτυξη επιπλοκών όπως ισχαιμία εντέρου, τότε προχωράμε σε χειρουργείο για λαπαροσκοπική ή ανοικτή συμφυσιόλυση. Σε περίπτωση απόφραξης άλλης αιτιολογίας, η αντιμετώπιση κατευθύνεται προς τη θεραπεία του αιτίου. Πχ. Σε περισφιγμένες κήλες προχωράμε σε επείγουσα χειρουργική επέμβαση ώστε να μην προλάβει να αναπτυχθεί ισχαιμία του εντέρου. Όγκοι αντιμετωπίζονται είτε με άμεσο χειρουργείο, ή, αν είναι δυνατόν, με τοποθέτηση stent για αντιμετώπιση της οξείας απόφραξης, και χειρουργική επέμβαση σε δεύτερο χρόνο. Απόφραξη λόγω ενδοκοιλιακής φλεγμονής μπορεί να βελτιωθεί με κατάλληλη αντιβιοτική αγωγή.
