Γιατί Η Παχυσαρκία Θεωρείται Νόσος, Και Όχι Επιλογή Τρόπου Ζωής Ή Έλλειψης Θέλησης;
Η Παχυσαρκία έχει χαρακτηριστεί ως νόσος από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Ο ορισμός της νόσου, την χαρακτηρίζει ως μια παθολογική κατάσταση ή διαταραχή. Έχει χαρακτηριστικά κλινικά συμπτώματα και σημεία που επηρεάζουν το σώμα ή την ψυχή. Μπορεί να περιλαμβάνει γνωστή η άγνωστη αιτιολογία. Με βάση αυτό τον ορισμό, πολλοί απορρίπτουν τον χαρακτηρισμό της παχυσαρκίας ως νόσου. Θεωρούν οτι δεν προκαλεί πάντα προβλήματα υγείας. Πολλοί θεωρούν την παχυσαρκία ως κατάσταση όχι ως νόσο, η οποία οφείλεται στις επιλογές και τον τρόπο ζωής των παχύσαρκων ατόμων. Αυτό που αγνοούν όσοι υιοθετούν αυτή την άποψη, είναι η πολύπλοκη και πολυπαραγοντική φύση και αιτιολογία της παχυσαρκίας.
Είναι σημαντικό να καταλάβουν όλοι ότι η παχυσαρκία είναι νόσος και όχι επιλογή. Δεν είναι ένα αισθητικό πρόβλημα, αλλά μια ιατρική πάθηση που οφείλεται σε συσσώρευση υπερβολικής ποσότητας σωματικού λίπους. Αυξάνει τον κίνδυνο άλλων προβλημάτων υγείας όπως καρδιακές παθήσεις, σακχαρώδη διαβήτη, υπέρταση και κάποια είδη καρκίνου.
Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που δυσκολεύουν το να αποφύγει, ή να θεραπευθεί κάποιος από την παχυσαρκίας ως νόσο, και δε μπορούν να απλοποιηθούν ως έλλειψη αυτοπειθαρχίας, και αδυναμία σωστής διατροφής και άσκησης. Συνήθως προκαλείται από πολλαπλούς παράγοντες, κάποιους κληρονομικούς και κάποιους επίκτητους. Σημαντικό ρόλο παίζει το προσωπικό και κοινωνικό περιβάλλον, και οι επιλογές διατροφής και άσκησης του ατόμου.
Πως Καθορίζουμε Αν Κάποιος Έχει Φυσιολογικό Βάρος, Ή Αν Είναι Υπέρβαρος Ή Παχύσαρκος;
Ως παχυσαρκία ορίζεται η αύξηση του Δείκτη Μάζας Σώματος άνω του 30. Ο αριθμός αυτός υπολογίζεται διαιρώντας το σωματικό βάρος σε κιλά, με το τετράγωνο του ύψους σε μέτρα. Π.χ. για έναν άνθρωπο ύψους 1,75 μέτρα και 92 κιλά ο Δείκτης Μάζας Σώματος υπολογίζεται στο 30, που είναι το κατώτερο όριο της παχυσαρκίας. Ο υπολογισμός αυτός δεν είναι εντελώς αντιπροσωπευτικός για όλους, καθώς δεν υπολογίζει ποσοστό σωματικού λίπους και μπορεί να υπολογίζεται παθολογικός σε αθλητές με πολύ ανεπτυγμένο μυϊκό ιστό, όμως είναι ένας αρκετά καλός αδρός δείκτης εκτίμησης της παχυσαρκίας ως νόσου.
Που Οφείλεται Η Παγκόσμια Αύξηση Των Ποσοστών Παχυσαρκίας Σε Παιδιά Και Ενήλικες;
Η παχυσαρκία οφείλεται κατά βάση στην κατανάλωση περισσότερων θερμίδων απ’ όσες χρησιμοποιεί ο μεταβολισμός μέσω καθημερινών συνηθειών και άσκησης. Αποτέλεσμα είναι η αποθήκευση των επιπλέον θερμίδων ως λίπος. Υπάρχουν γενετικοί, ορμονικοί, μεταβολικοί αλλά και ψυχολογικοί παράγοντες που καθορίζουν το σωματικό βάρος. Ο μοντέρνος τρόπος ζωής, με υπερκατανάλωση θερμίδων μέσω λιπαρών τροφών και fast food, σε συνδυασμό με την έλλειψη άσκησης λόγω χρήσης μέσων μεταφοράς και καθιστικής ζωής, προδιαθέτει έτσι κι αλλιώς για την παχυσαρκία ως νόσο. Οι άνθρωποι που αναπτύσσουν παχυσαρκία μπορεί να έχουν ανάγκη περισσότερες θερμίδες μέχρι να νιώσουν χορτάτοι, να πεινούν νωρίτερα, ή να τρώνε περισσότερο λόγω άγχους ή ψυχολογικών διαταραχών. Η αιτιολογία είναι πολύπλοκη
Κληρονομικότητα Και Οικογενειακό Περιβάλλον
Τα γονίδιά μας καθορίζουν την ποσότητα λίπους καθώς και τα σημεία του σώματος στα οποία το συσσωρεύουμε. Η κληρονομικότητα παίζει επίσης ρόλο στον μεταβολισμό, μέσω ρύθμισης της όρεξης, ικανότητας μετατροπής της τροφής σε ενέργεια, και αποδοτικότητα καύσης θερμίδων κατά την άσκηση. Από την άλλη, τα μέλη μιας οικογένειας μοιράζονται τις ίδιες συνήθειες διατροφής και άσκησης, οδηγώντας σε παχυσαρκία στην οικογένεια
Τρόπος Ζωής
Ο καθιστικός τρόπος ζωής και η καθιστική εργασία μεταφράζονται σε χαμηλότερη κατανάλωση θερμίδων. Έχει βρεθεί ότι όσο περισσότερες ώρες περνάει κάποιος μπροστά σε μια οθόνη (τηλεόρασης, υπολογιστή, κινητού κτλ), τόσο ψηλότερη η πιθανότητα πρόσληψης βάρους. Ανθυγιεινή διατροφή, με χαμηλή ποσότητα φυτικών ινών και φρούτων, υπερθερμιδικές τροφές, fast food, και ποτά με πολλές θερμίδες όπως αλκοολούχα και σακχαρώδη αναψυκτικά, επίσης συμβάλλουν στην πρόσληψη βάρους
Παθήσεις Και Φάρμακα
Προβλήματα υγείας όπως αρθρίτιδα οδηγούν σε μειωμένη δραστηριότητα. Κάποιες ορμονικές διαταραχές όπως Υποθυρεοειδισμός, Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών και Νόσος Cushing είναι αναγνωρισμένες αιτίες παχυσαρκίας. Αντικαταθλιπτικά φάρμακα, αντιεπιληπτικά, αντιδιαβητικά, αντιψυχωσικά και κορτικοστεροειδή επίσης προκαλούν πρόσληψη βάρους. Όλα τα παραπάνω μπορούν να συμβάλουν στην εμφάνιση της παχυσαρκίας ως νόσου.
Οικονομικοί Και Κοινωνικοί Παράγοντες
Η αποφυγή της παχυσαρκίας ως νόσου, γίνεται δυσκολότερη όταν κάποιος δεν έχει ασφαλή χώρο για περπάτημα και άσκηση, όταν δεν έχει εκπαιδευτεί σε υγιεινό τρόπο ζωής, και δεν έχει πρόσβαση σε υγιεινές τροφές. Οι παρέες και ο τρόπος διασκέδασης μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε πρόσληψη βάρους. Είναι πιο πιθανό να αναπτύξει κανείς παχυσαρκία, αν φίλοι και συγγενείς είναι επίσης παχύσαρκοι.
Ηλικία
Η παχυσαρκία μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, και είναι γνωστά τα ψηλά ποσοστά παιδικής νόσου παχυσαρκίας στην Ελλάδα. Όσο μεγαλώνουμε όμως, ορμονικές αλλαγές, λιγότερο ενεργός τρόπος ζωής και μείωση μυϊκής μάζας οδηγούν σε επιβράδυνση του μεταβολισμού και εύκολη πρόσληψη βάρους.
Ομοιόσταση
Ως ομοιόσταση εννοούμε το σύνολο των βιολογικών μηχανισμών που διατηρούν το σώμα σε μια σταθερή κατάσταση. Η υποθερμιδική διατροφή και η απώλεια βάρους εκλαμβάνονται ως διαταραχή της ομοιόστασης και οδηγούν σε ενεργοποίηση αυτών των μηχανισμών. Το αποτέλεσμα είναι όχι μόνο η επιβράδυνση του μεταβολισμού για όσο διαρκεί η προσπάθεια απώλειας βάρους, αλλά και η τάση για ταχεία επιστροφή στο προηγούμενο ή και σε ψηλότερο σωματικό βάρος. Αντίστοιχοι μηχανισμοί ενεργοποιούνται μετά από οποιοδήποτε τραύμα, ασθένεια, ή άλλη στρεσογόνο για το σώμα κατάσταση. Αυτός είναι ο λόγος που είναι τόσο δύσκολη να θεραπευθεί η παχυσαρκία ως νόσος.
Δίαιτες
Όσο κι αν φαίνεται παράξενο, είναι πολύ γνωστό στους Χειρουργούς Παχυσαρκίας το φαινόμενο της δίαιτας γιο-γιο (yo-yo dieting). Οι υποθερμιδικές δίαιτες οδηγούν σε επιβράδυνση του μεταβολισμού. Το τέλος της δίαιτας σημαίνει επιστροφή στην προηγούμενη διατροφή με μειωμένο μεταβολισμό, και συχνά συνοδεύεται από ταχεία επαναπρόσληψη περισσότερου βάρους απ’ όσο είχε προηγουμένως απωλεσθεί. Επαναλαμβανόμενες δίαιτες μπορούν μ αυτό τον τρόπο να οδηγήσουν έναν υπέρβαρο στην εμφάνιση παχυσαρκίας ως νόσου.
Άλλοι Παράγοντες
Εγκυμοσύνη: Η πρόσληψη βάρους είναι κοινή κατά τη διάρκεια της κύησης, αλλά πολλές γυναίκες δυσκολεύονται να χάσουν τα επιπλέον κιλά.
Διακοπή καπνίσματος: Πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν το φαγητό για ν αναπληρώσουν το αίσθημα απόσυρσης από τη νικοτίνη, με αποτέλεσμα πρόσληψη βάρους που μερικές φορές είναι αρκετά μεγάλη ώστε να οδηγήσει σε παχυσαρκία. Αξίζει να σημειωθεί ότι παρά τον κίνδυνο αυτό, τα οφέλη από τη διακοπή καπνίσματος είναι περισσότερα από τους κινδύνους από την πρόσληψη βάρους.
Διαταραχές ύπνου: Η έλλειψη ύπνου ή αντίθετα υπερβολικά πολύς ύπνος καθώς και ο ύπνος κακής ποιότητας μπορούν να οδηγήσουν σε ορμονικές αλλαγές που αυξάνουν την όρεξη, ή προκαλούν τάση κατανάλωσης υπερθερμιδικών τροφών και υδατανθράκων.
Στρες: Το φαγητό συχνά χρησιμοποιείται για ανακούφιση από στρεσογόνες καταστάσεις. Αυτός είναι και ο βασικός μηχανισμός του φαύλου κύκλου κατά τον οποίο η παχυσαρκία προκαλεί άγχος και ενοχές, που οδηγούν τον πάσχοντα σε υπερκατανάλωση τροφής για ανακούφιση, επιδεινώνοντας την παχυσαρκία ως νόσο.
Μικροβίωμα: Τα τελευταία χρόνια έχει ανακαλυφθεί η σημασία των μικροβίων στη ρύθμιση της όρεξης και του σωματικού βάρους.
Σωματική Και Πνευματική Υγεία
Η ίδια η παχυσαρκία είναι νόσος που προκαλεί πολλές άλλες νόσους. Καρδιαγγειακές παθήσεις, εγκεφαλικά, σακχαρώδης διαβήτης, αυξημένος κίνδυνος καρκίνου, οστεοαρθρίτιδα, διαταραχές ύπνου, γυναικολογικά προβλήματα και σεξουαλικές δυσλειτουργίες είναι μερικές μόνο από τις παθήσεις που μπορεί να προκαλέσει.
Επιπλέον η παχυσαρκία επιδεινώνει σημαντικά την ποιότητα ζωής. Οι νοσούντες δε μπορούν να συνεχίσουν τις συνηθισμένες ασχολίες τους και να κάνουν πράγματα που τους ευχαριστούν. Εκτός από τα παραπάνω προβλήματα, συνοδεύεται από κοινωνικό στίγμα και ρατσισμό στην κοινωνία και στο χώρο εργασίας. Το αποτέλεσμα είναι εργασιακή ανισότητα, κοινωνική απομόνωση, αισθήματα ντροπής και ενοχής, και πολλές φορές κατάθλιψη
Πρόληψη
Όπως πάντα η καλύτερη θεραπεία είναι η πρόληψη, μέσω προγραμμάτων ενημέρωσης του πληθυσμού για υιοθέτηση πιο υγιεινών καθημερινών συνηθειών διατροφής και άσκησης. Το ότι κάποιος έχει τους παραπάνω παράγοντες κινδύνου δε σημαίνει απαραίτητα ότι θα γίνει παχύσαρκος. Καλό είναι να γνωρίζουμε επίσης ότι ακόμα και μέτρια απώλεια βάρους μπορεί να βελτιώσει τη φυσική κατάσταση και να βελτιώσει τα προβλήματα υγείας.
Βαριατρική Χειρουργική
Στους περισσότερους ανθρώπους η αλλαγή τρόπου ζωής είναι αρκετή για να αντιμετωπίσει τα λίγα παραπάνω κιλά. Σε δύσκολες περιπτώσεις, ή άτομα με υπερβολικά ψηλό Δείκτη Μάζας Σώματος (συνήθως 40 και πάνω), αυτή δεν είναι αρκετή, και είναι απαραίτητη η διενέργεια επεμβάσεων παχυσαρκίας. Τα χειρουργεία παχυσαρκίας είναι ασφαλέστατα εφόσον εκτελούνται από ειδικούς. Μπορούν να οδηγήσουν σε σημαντική απώλεια βάρους, μέχρι 70-80% του επιπλέον σωματικού βάρους σε κάποιες περιπτώσεις. Βελτιώνουν τα περισσότερα προβλήματα υγείας που προκαλούνται από την παχυσαρκίας ως νόσο. Είναι αποδεδειγμένα η μοναδική αποτελεσματική και μόνιμη θεραπεία του σακχαρώδη διαβήτη της παχυσαρκίας. Βάσει μελετών οδηγούν σε πλήρη διακοπή όλων των αντιδιαβητικών φαρμάκων στο 95% των περιπτώσεων, με ταυτόχρονη μείωση της πιθανότητας επιπλοκών από τον διαβήτη.
Συμπέρασμα
Η παχυσαρκία ως πολυπαραγοντική νόσος χρειάζεται πολυπαραγοντική θεραπευτική προσέγγιση. Εφόσον η αλλαγή τρόπου ζωής δεν είναι αρκετή για να τη θεραπεύσει, γίνονται απαραίτητες πιο προχωρημένες και εξειδικευμένες θεραπείες. Κανένας παχύσαρκος δε θέλει να είναι παχύσαρκος, οι περισσότεροι έχουν δοκιμάσει πολλές φορές ν αλλάξουν και να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής τους, όμως αυτό δεν είναι πάντα εφικτό. Σ αυτούς ακριβώς τους ανθρώπους απευθύνεται η χειρουργική παχυσαρκίας. Είναι ο μόνος τρόπος αλλαγής του μεταβολισμού, που τους βοηθά να χάσουν σημαντική ποσότητα βάρους, και να βελτιώσουν θεαματικά την ποιότητα ζωής τους. Είναι εν τέλει ο μοναδικός, αποτελεσματικός, ασφαλής και μόνιμος τρόπος για να θεραπευθεί η παχυσαρκία ως νόσος.
