pHμετρία (πεχαμετρία) – εμπεδησιομετρία
Η μέτρηση pH οισοφάγου ή pHμετρία οισοφάγου (πεχαμετρία), χρησιμοποιείται για τη σωστότερη διερεύνηση της γαστροιοισοφαγικής παλινδρόμησης και για την εκτίμηση της αποτελεσματικότητας της αντιπαλινδρομικής αγωγής. Η εξέταση μετράει την ποσότητα οξέος που παλινδρομεί από το στομάχι στον οισοφάγο.
Η pHμετρία (πεχαμετρία) οισοφάγου χρησιμοποιείται για ην εκτίμηση της έκθεσης του κατώτερου οισοφάγου στα οξέα σε διάφορες περιπτώσεις, ανάλογα με το κλινικό ερώτημα. Υπάρχουν 3 μέθοδοι, η κλασική, η ασύρματη pHμετρία Bravo και η εμπεδησιομετρία.
Γιατί γίνεται η pHμετρία (πεχαμετρία);
Οι συνηθέστεροι λόγοι για να γίνει pHμετρία (πεχαμετρία) οισοφάγου είναι:
Εκτίμηση τυπικών συμπτωμάτων παλινδρόμησης όπως πόνος στο στήθος, καούρες και αναγωγές, που δεν αντιμετωπίζονται με τη συνηθισμένη αγωγή. Σ αυτή την περίπτωση το κλινικό ερώτημα είναι κατά πόσο ο ασθενής πάσχει όντως από όξινη παλινδρόμηση, καθώς μπορεί να υπάρχει υπερευαισθησία οισοφάγου. Εκτός από την εκτίμηση της έκθεσης του οισοφάγου σε οξύ, και τα συνολικά επεισόδια παλινδρόμησης, μπορούμε να εκτιμήσουμε τον συσχετισμό μεταξύ συμπτωμάτων και επεισοδίων παλινδρόμησης, για να εκτιμήσουμε την αναγκαιότητα και την πιθανότητα επιτυχίας μιας αντιπαλινδρομικής επέμβασης.
Εκτίμηση άτυπων συμπτωμάτων παλινδρόμησης, όπως προκάρδιο άλγος, βήχας, συριγμός, πονόλαιμος, βράγχος φωνής, πνευμονίες και φλεγμονή των παραρρινίων οφείλονται σε ΓΟΠ. Ειδικά αν λείπουν εντελώς τα κλασικά συμπτώματα, η διάγνωση λαρυγγοφαρυγγικής παλινδρόμησης μπορεί να είναι δύσκολη.
Παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας της αντιπαλινδρομικής φαρμακευτικής αγωγής, ειδικά σε περιπτώσεις όπως Οισοφάγος Barrett
Πως γίνεται η phμετρία (πεχαμετρία) και η εμπεδησιομετρία;
Η τοποθέτηση της συσκευής pHμετρίας γίνεται σε εξωτερική βάση, στο ιατρείο στην κλασική pHμετρία (πεχαμετρία), και στο ενδοσκοπικό τμήμα με γαστροσκόπηση για την κάψουλα Bravo.
Προετοιμασία:
Σταματάμε τα φάρμακα τύπου Αναστολέα Αντλίας Πρωτονίων (Losec, Nexium Κτλ) μια εβδομάδα πριν την επέμβαση. Αν ο λόγος που κάνουμε την pHμετρία (πεχαμετρία) και την εμπεδησιομετρία είναι η εκτίμηση της αποτελεσματικότητας της αγωγής, τότε ο γιατρός μας θα μας ζητήσει να συνεχίσουμε τα φάρμακα πριν και κατά τη διάρκεια της εξέτασης. Επίσης μένουμε νηστικοί για 6-8 ώρες πριν την επέμβαση. Απολύτως απαραίτητα φάρμακα μπορούν να ληφθούν με μια μικρή γουλιά νερό σε συνεννόηση με το γιατρό μας.
pHμετρία:
Μπορεί να γίνει από μόνη της ή σε συνδυασμό με μανομετρία, για μέτρηση πιέσεων του οισοφάγου, και εκτίμηση της απόστασης του κατώτερου οισφαγικού σφιγκτήρα από το στόμα και τη μύτη. Αρχικά χρησιμοποιούμε αναισθητικό spray για να αναισθητοποιήσουμε τη μύτη, Στη συνέχεια ένας λεπτός καθετήρας pHμετρίας τοποθετείται στη μύτη, και το άκρο του προωθείται ως τον κατώτερο οισοφάγο. Ο καθετήρας περιέχει έναν ή δυο αισθητήρες που μετράνε και καταγράφουν συνεχώς την οξύτητα εντός του οισοφάγου για τη διάρκεια του επόμενου 24ώρου. Η όλη διαδικασία διαρκεί γύρω στα 10 λεπτά. Το εξωτερικό άκρο του καθετήρα που περνάει από τη μύτη, στερεώνεται καλά και συνδέεται με το καταγραφικό μηχάνημα, το οποίο φορίεται από τον ασθενή σαν τσαντάκι. Ο ασθενής επιστρέφει σπίτι του, και του ζητάμε να ακολουθήσει την καθημερινότητά του. Το καταγραφικό μηχάνημα περιέχει κουμπιά, τα οποία πρέπει να πατάει ο ασθενής όταν έχει συμπτώματα, όταν τρώει και όταν κοιμάται. Ζητάμε ταυτόχρονα και να κρατάει ημερολόγιο για σιγουριά αν και τις περισσότερες φορές οι ασθενείς χρησιμοποιούν σωστά το καταγραφικό μηχάνημα.
Ο ασθενής επιστρέφει στο νοσοκομείο μετά από 24 ώρες, ο καθετήρας αφαιρείται και το καταγραφικό μηχάνημα συνδέεται με υπολογιστή που περιέχει ειδικό software για την ανάλυση της μελέτης. Το αποτέλεσμα μας δίνει τον συνολικό χρόνο παλινδρόμησης, τα επεισόδια παλινδρόμησης, καθώς και τη συσχέτισή τους με τα συμπτώματα. Η εξέταση είναι καλά ανεκτή στον γενικό πληθυσμό, αλλά σε κάποιες, πολύ λίγες περιπτώσεις, οι ασθενείς νιώθουν έντονη δυσφορία και δε μπορούν ν αντέξουν τον καθετήρα. Το μεγαλύτερο μειονέκτημα που έχει η κλασική pHμετρία (πεχαμετρία) είναι η παρουσία του σωλήνα στη μύτη, που αναγκάζει τους ασθενείς, για λόγους αισθητικούς και ντροπής, να παραμένουν στο σπίτι, να μην πηγαίνουν στην εργασία τους, και γενικά να μην ακολουθούν τις συνηθισμένες ασχολίες τους.
Εμπεδησιομετρία:
Ο καθετήρας στην εμπεδησιομετρία περιέχει αισθητήρα o οποίος μετράει εμπέδηση (αγωγιμότητα) του γύρω περιβάλλοντος. Η τοποθέτηση του δε διαφέρει σε τίποτα από την τοποθέτηση του απλού καθετήρα pHμετρίας. Η διαφορά με την κλασική μελέτη είναι ότι η εμπεδησιομετρία μετράει τόσο όξινη, όσο και μη όξινη παλινδρόμηση, που περιλαμβάνει ήπια όξινη καθώς και αλκαλική παλινδρόμηση, τις οποίες η κλασική pHμετρία δε μπορεί να μετρήσει. Επίσης μπορεί να ξεχωρίσει φυσιολογική κίνηση υγρού από τον οισοφάγο στο στομάχι, από παλινδρόμηση υγρών από το στομάχι προς τον οισοφάγο. Μπορεί να καθορίσει το ακριβές ύψος στο οποίο φτάνουν τα παλινδρομούντα υγρά, καθώς και τη σύσταση τους, δηλαδή αν είναι υγρά, αέρια ή και τα δυο. Τέλος, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ακόμα και αν ο ασθενής συνεχίζει να παίρνει τα αντιπαλινδρομικά φάρμακα του. Οι ενδείξεις χρήσης για την εμπεδησιομετρία είναι παρόμοιες με την κλασική pHμετρία, δηλαδή εκτίμηση αποτελεσματικότητας φαρμακευτικής αγωγής και προετοιμασία για αντιπαλινδρομική επέμβαση.
Κάψουλα Bravo:
Η μελέτη του pH του οισοφάγου μπορεί να γίνει με την κάψουλα Bravo, η οποία εφαρμόζεται στο τοίχωμα του οισοφάγου. Περιέχει έναν αισθητήρα για το pH, πομπό για να μεταδίδει ασύρματα τις μετρήσεις και μια μικρή μπαταρία που τροφοδοτεί την κάψουλα και έχει πολύ μικρό μέγεθος. Πριν την τοποθέτηση ο γιατρός ενεργοποιεί την κάψουλα και τη συνδέει ασύρματα με το καταγραφικό μηχάνημα πριν την εφαρμογή της.
Η κάψουλα τοποθετείται με γαστροσκόπηση Γαστροσκόπηση στο ενδοσκοπικό τμήμα νοσοκομείου. Αφού τοποθετήσουμε τον ασθενή στην αριστερή του θέση και χορηγήσουμε μέθη, προχωράμε σε πλήρη διαγνωστική ενδοσκόπηση, και μετράμε την ακριβή απόσταση της καρδιοοισοφαγικής συμβολής από το στόμα. Στη συνέχεια εισάγουμε από το στόμα ή τη μύτη τον καθετήρα εφαρμογής, στο άκρο του οποίου είναι συνδεμένη η κάψουλα. Αφού φτάσουμε στην επιθυμητή απόσταση μπορούμε να επιβεβαιώσουμε τη σωστή τοποθέτηση επανεισάγοντας το ενδοσκόπιο. Ο στόχος είναι να τοποθετηθεί η κάψουλα περίπου 5 εκατοστά μακριά από τον κατώτερο οισοφαγικό σφιγκτήρα. Ο καθετήρας τοποθέτησης είναι συνδεμένος με συσκευή αναρρόφησης η οποία δημιουργεί αρνητική πίεση, και όταν είμαστε σίγουροι για τη σωστή τοποθέτηση της κάψουλας, πυροδοτούμε τον καθετήρα, εφαρμόζοντας έτσι την κάψουλα στο τοίχωμα του οισοφάγου. Αφαιρούμε τον καθετήρα εφαρμογής και με το ενδοσκόπιο επιβεβαιώνουμε τη σωστή τοποθέτηση της κάψουλας. Η συσκευή πρέπει να βρίσκεται πάντα σε απόσταση 1 μέτρου από τον ασθενή, και μπορεί να κρέμεται από το λαιμό ή να εφαρμοστεί σε ζώνη. Όταν ο ασθενής επανέλθει πλήρως από τη μέθη επιστρέφει στο σπίτι του και στις συνήθεις ασχολίες.
Ο αισθητήρας της κάψουλας καταγράφει συνεχώς το pH και μεταδίδει τις πληροφορίες στο καταγραφικό μηχάνημα ενώ ο ασθενής ακολουθεί τις συνήθεις ασχολίες του, πηγαίνει στη δουλειά και μπορεί να βγει για διασκέδαση. Τα συμπτώματα και οι ασχολίες καταγράφονται στο μηχάνημα από τον ασθενή, και συνήθως ζητάμε να υπάρχει και παράλληλη γραπτή καταγραφή, η οποία βοηθάει στην καλύτερη ανάλυση των ευρημάτων. Ο ασθενής επιστρέφει μετά από 96 ώρες και παραδίδει το καταγραφικό μηχάνημα, το οποίο συνδέεται με υπολογιστή, και το ειδικό software αναλύει τα ευρήματα. Η κάψουλα δεν αφαιρείται και μετά από μερικές μέρες αποκολλάται αυτόματα και αποβάλλεται από το σώμα δια της φυσικής οδού. Συνήθως αυτό συμβαίνει μετά από μερικές μέρες, αν και έχουν υπάρξει ασθενείς στους οποίους η κάψουλα έμεινε καθηλωμένη για μήνες, χωρίς όμως ιδιαίτερα προβλήματα.
Η κάψουλα Bravo έχει μερικά πλεονεκτήματα σε σχέση με την pHμετρία (πεχαμετρία) και την εμπεδησιομετρία. Δεν υπάρχει καθετήρας που να περνάει από τη μύτη και να συνδέεται με το καταγραφικό. Αυτό την κάνει πολύ πιο καλά ανεκτή από τους ασθενείς. Δεν υπάρχει ερεθισμός του φάρυγγα από τον καθετήρα που μπορεί να ταλαιπωρήσει πολύ κάποιους ασθενείς. Επίσης είναι πολύ πιο πιθανό ένας ασθενής να ακολουθήσει πραγματικά την καθημερινή ρουτίνα του, αφού δεν ντρέπεται για τον καθετήρα που έχει. Η κάψουλα καταγράφει για πολύ περισσότερο χρόνο, μέχρι και 96 ώρες, αυξάνοντας την πιθανότητα να καταγραφεί παθολογική παλινδρόμηση σε οριακές ή αμφισβητούμενες περιπτώσεις. Η διάρκεια παραμονής της επιτρέπει να γίνει μέρος της εξέτασης χωρίς αγωγή (off-PPI study) και στη συνέχεια με αγωγή (on PPI study), πολλαπλασιάζοντας τις πληροφορίες που παίρνουμε.
Τα μειονεκτήματα της κάψουλας Bravo είναι ότι μπορεί να καταγράψει το pH μόνο σε ένα σημείο του οισοφάγου, και ότι μπορεί να καταγράψει μόνο όξινο αντίθετα με την εμπεδησιομετρία που καταγράφει επίσης ουδέτερο και αλκαλικό pH.
Υπάρχουν Κίνδυνοι στην phμετρία (πεχαμετρία);
Σε γενικές γραμμές η pHμετρία (πεχαμετρία) και η εμπεδησιομετρία για τη μελέτη pH είναι πολύ ασφαλείς και δε δημιουργούν ιδιαίτερα προβλήματα. Ασθενείς με ιστορικό αιμορραγιών, κιρσούς οισοφάγου, σοβαρή οισοφαγίτιδα, στενώσεις απόφραξη και προηγούμενη οισοφαγεκτομή, καλό είναι να μην υποβάλλονται στη διαδικασία. Ειδικά για την κάψουλα Bravo, ενώ η πλειοψηφία των ασθενών δεν αισθάνεται τίποτα, στο 2-3% μπορεί να υπάρχει δυσφορία στο στήθος ή κατά ην κατάποση φαγητού. Εξαιρετικά σπάνια μπορεί να προκαλέσει τόσο πολύ πόνο που να χρειάζεται αφαίρεση με ενδοσκόπηση. Απαγορεύεται η διενέργεια Μαγνητικής Τομογραφίας οποιουδήποτε τύπου για 30 μέρες μετά την τοποθέτηση της κάψουλας, και καλό είναι να αναφέρεται στον ακτινολόγο ότι ο ασθενής έχει υποβληθεί στην εξέταση. Η ασύρματη μετάδοση δεδομένων μπορεί να προκαλέσει παρεμβολές σε άλλες ιατρικές συσκευές που μπορεί να φέρει ο ασθενής, γι’ αυτό απαγορεύεται η χρήση της αν υπάρχει βηματοδότης, αυτόματος απινιδωτής, ή νευροδιεγέρτης.
