Γιατί δεν χάνω κιλά: ένα ερώτημα που έχει ιατρική απάντηση
Το γιατί δεν χάνω κιλά – βάρος ενώ κάνω δίαιτα, γυμναστική, έχω κακό μεταβολισμό, πεινάω κλπ είναι μια από τις πιο κοινές ερωτήσεις που ακούν οι επαγγελματίες υγείας. Η παχυσαρκία έχει λάβει διαστάσεις επιδημίας εδώ και πολλά χρόνια και τα επιβλαβή αποτελέσματα στην υγεία να είναι παραπάνω από εμφανή. Τόσο ατομικά, όσο και σε επίπεδο δημόσιας υγείας, αναγνωρίζεται πλέον ως ασθένεια με πολλαπλές αιτιολογίες, που οδηγεί σε άλλα προβλήματα, και όχι ως αισθητικό πρόβλημα. Όμως παρά την ανάπτυξη της βιομηχανίας για την απώλεια βάρους – κιλών και fitness, αξίας πολλών δεκάδων δισεκατομμυρίων παγκοσμίως και οι δυο, το να χάσει κάποιος τα παραπάνω κιλά, και να καταφέρει να τα διατηρήσει, παραμένει πολύ δύσκολο. Που αποδίδει η ιατρική αυτή τη δυσκολία; Στις παρακάτω γραμμές δίνουμε απάντηση στο ερώτημα γιατί δεν χάνω κιλά και τι μπορεί να φταίει
Το ερώτημα γιατί δεν χάνω κιλά ερμηνεύεται μέσω της ανθρώπινης βιολογίας
Το ανθρώπινο σώμα είναι φτιαγμένο για επιβίωση και χρησιμοποιεί το λίπος ως αποθήκη ενέργειας. Οποιαδήποτε προσπάθεια απώλειας βάρους αναγνωρίζεται από το ανθρώπινο σώμα ως απειλή για την επιβίωσή του. Απώλεια βάρους 4-5 κιλών, ή σημαντική μείωση κατανάλωσης ενέργειας που διαρκεί πάνω από 2 εβδομάδες, ενεργοποιεί αντιρροπιστικούς μηχανισμούς. Οι μηχανισμοί αυτοί, που σκοπό έχουν να συντηρήσουν ενέργεια και να αυξήσουν τις πιθανότητες επιβίωσης είναι ο μεταβολισμός και η αύξηση πείνας.
Δε χάνω κιλά γιατί πέφτει ο μεταβολισμός μου:
Το σώμα μας αντιδρά στην έλλειψη τροφής και ενέργειας με το να μειώσει τις μεταβολικές του ανάγκες. Για να μπορέσει να διατηρήσει τις σημαντικές λειτουργείες όπως του εγκεφάλου, της καρδιάς, των μυών κτλ. υποβαθμίζει άλλες λειτουργίες που είναι λιγότερο σημαντικές. Άτομα που χάνουν κιλά χάνουν μαλλιά, κρυώνουν πιο εύκολα, έχουν διαταραχές συναισθήματος και μειωμένη libido, επειδή το σώμα τους «ρίχνει τις ασφάλειες» για τις συγκεκριμένες λειτουργίες.
Δε χάνω κιλά γιατί πεινάω:
Άτομα που κάνουν δίαιτα με σκοπό την απώλεια βάρους, έχουν εντονότερο αίσθημα της πείνας. Και μάλιστα όσο περισσότερα κιλά χάνουν, και για όσο περισσότερο διαρκεί η μειωμένη λήψη τροφής, τόσο περισσότερο πεινάνε. Αυτό οφείλεται σε διάφορες ορμόνες, μεταξύ των οποίων είναι η γκρελίνη και η λεπτίνη. Οι ορμόνες αυτές προσπαθούν να αποκαταστήσουν τις αποθήκες ενέργειας, δηλαδή το λίπος που έχουμε χάσει.
Δε χάνω κιλά γιατί μετά τη δίαιτα τα ξαναπαίρνω:
Με βάση τα παραπάνω μπορούμε να δώσουμε μία πρώτη απάντηση στο γιατί δεν χάνω κιλά βάσει του κλασικού φαινόμενου γιο-γιο που συμβαίνει στα περισσότερα άτομα που κάνουν συνεχόμενες δίαιτες προσπαθώντας να αδυνατίσουν και να χάσουν βάρος. Οι βιολογικοί μηχανισμοί που αναφέρθηκαν παραπάνω, δηλαδή ο μεταβολισμός και το αίσθημα πείνας, είναι πολύ ισχυροί. Συνεχίζουν να επιδρούν μέχρι να ξαναπάρουμε όλα τα κιλά που χάσαμε ή και περισσότερα. Κάποιοι λένε ότι ο καλύτερος τρόπος για να πάρουμε κιλά είναι να ξεκινήσουμε δίαιτα.
Πόσο αποτελεσματικές είναι οι δίαιτες;
Είναι λυπηρό αλλά οι περισσότερες μελέτες συμφωνούν στο ότι οι δίαιτες αποτυγχάνουν μέχρι και στο 85% των περιπτώσεων. Λόγω των παραπάνω αντιρροπιστικών μηχανισμών, μόνο το 15% των ατόμων που κάνουν δίαιτα καταφέρνουν να χάσουν και να διατηρήσουν τα κιλά τους για σημαντικό χρονικό διάστημα. Οι υπόλοιποι, που αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία, είτε θα χάσουν λίγα μόνο κιλά, ή θα τα χάσουν αλλά θα τα ξαναπάρουν σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα, συνήθως κάτω του ενός έτους. Οι πιο άτυχοι από αυτούς θα καταλήξουν να ξαναπάρουν περισσότερα κιλά από όσα έχασαν.
Δε χάνω κιλά γιατί η γυμναστική δεν αδυνατίζει.
Μπορεί να αποτελεί έκπληξη για μερικούς, καθώς οι βιομηχανίες fitness, διατροφής και ζαχαρούχων ποτών και τροφών, ξοδεύουν πολλά δισεκατομμύρια κάθε χρόνο για να μας πείσουν ότι μπορούμε να αδυνατίσουμε και να χάσουμε κιλά κάνοντας γυμναστική. Στην πραγματικότητα η γυμναστική δε μπορεί να εξισορροπήσει κακές διατροφικές συνήθειες. Οι μελέτες δείχνουν ότι ο μόνος τρόπος για να χάσουμε κιλά με γυμναστική είναι να κάνουμε ταυτόχρονα και πολύ προσεκτική διατροφή, εκτός αν γυμναζόμαστε σε επίπεδα πρωταθλητισμού. Η γυμναστική ενεργοποιεί τους ίδιους αντιρροπιστικούς μηχανισμούς με την δίαιτα, και μας κάνει να καταναλώνουμε τις επιπλέον θερμίδες που έχουμε χάσει. Επομένως το γιατί δεν χάνω κιλά ενώ κάνω πολλή γυμναστικά έχει απάντηση. Οι μελέτες δείχνουν ότι αν δε συνδυάζεται με προσεκτική διατροφή, η μέτριας έντασης τακτική γυμναστική μας βοηθάει να χάσουμε 2 κιλά το χρόνο κατά μέσο όρο.
Δε χάνω βάρος γιατί επηρεάζομαι από media, social media και το περιβάλλον γύρω μου:
Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα στην προσπάθεια της καταπολέμησης των παραπάνω κιλών είναι οι περιβαλλοντικές επιδράσεις. Τα τελευταία 50 χρόνια ζούμε σε περιβάλλον υπερπροσφορά τροφής. Ο πρωτόγονος μεταβολισμός μας που είναι φτιαγμένος για επιβίωση, είναι σχεδόν δεδομένο ότι θα υποκύψει σε πειρασμούς και τελικά θα δυσκολευτούμε να διατηρήσουμε τη δίαιτά μας και να χάσουμε κιλά. Και υπάρχουν πολλά ερεθίσματα που μας κάνουν να σκεφτόμαστε το φαγητό συνεχώς. Δημοφιλέστατες εκπομπές μαγειρικής σε τηλεοπτικά και ιντερνετικά κανάλια. Το Instagram και το Tiktok είναι πλημμυρισμένα από λογαριασμούς μαγειρικής και κατανάλωσης φαγητού. Και το κίνημα του fat acceptance έχει φτάσει στο άλλο άκρο, παρακινώντας άτομα με παραπάνω κιλά να σταματήσουν τις προσπάθειες και να επιδεινώσουν την παχυσαρκία τους.
Δε χάνω βάρος γιατί όλες οι θερμίδες δεν είναι ίδιες:
Το διατροφικό μοντέλο του ισοζυγίου θερμίδων είναι ανακριβές. Η χρήση της θερμίδας ως μονάδας ενέργειας δεν εξηγεί το αποτέλεσμα που έχουν διαφορετικές τροφές στις ορμόνες και στον μεταβολισμό και αυτό είναι μία ακόμα απάντηση στο ερώτημα γιατί δεν χάνω κιλά. Για να το εξηγήσουμε πολύ πιο απλά, 100 θερμίδες από ζάχαρη και γλυκά παχαίνουν πολύ περισσότερο από 100 θερμίδες πρωτεΐνης, και επιπλέον προκαλούν εθισμό που οδηγούν σε ακόμα περισσότερη κατανάλωση ζάχαρης.
Δε χάνω κιλά γιατί οι δίαιτες δε μου ταιριάζουν:
Η διατροφολογία είναι δυστυχώς μια ανακριβής επιστήμη που στηρίζεται σε μελέτες χαμηλής στατιστικής αξίας. Οι δίαιτες που συστήνονται ακολουθούν πρότυπα που έχουν καταρριφθεί από επανειλημμένες αξιόπιστες μελέτες. Το πρωινό δεν είναι το πιο σημαντικό γεύμα της ημέρας και μπορεί να μας κάνει να παίρνουμε κιλά αντί να αδυνατίζουμε. Το βραδινό φαγητό δεν παχαίνει αν κάνουμε σωστές διατροφικές επιλογές. Η καλύτερη διατροφή είναι αυτή που ταιριάζει στον τρόπο ζωής του καθενός, και μπορεί να γίνει τρόπος ζωής. Οι σύντομες δίαιτες για γρήγορη απώλεια βάρους που διακόπτονται μετά από κάποιους μήνες επιδεινώνουν την κατάσταση.
Δε χάνω κιλά γιατί δεν υπάρχει θεραπεία και δεν έχω επιλογές:
Το μεγαλύτερο λάθος στην απώλεια βάρους είναι να το βάζουμε κάτω. Η λύση στο ερώτημα γιατί δεν χάνω κιλά δεν είναι να εγκαταλείψουμε τις προσπάθειες και να υποκύψουμε στην επιδημία της παχυσαρκίας. Η λύση είναι να απευθυνθούμε σε πιο εξειδικευμένους ειδικούς. Αν οι διαιτολόγοι αποτυγχάνουν να μας βοηθήσουν να αδυνατίσουμε, τότε απευθυνόμαστε στους εξειδικευμένους γιατρούς. Και προτιμάμε γιατρούς που μπορούν να προσφέρουν όλες τις επιλογές για αδυνάτισμα, ή ακόμα και για σημαντική απώλεια βάρους.
